De aanslag in de avond van 6 juni jl in hartje Amsterdam op misdaadverslaggever Peter R. de Vries is een reminder aan de kwetsbaarheid van onze democratische rechtstaat. Het gebruik van geweld om de verkondigers van de waarheid met geweld het zwijgen op te leggen is van alle tijden. In landen met een autocratisch bewind is het aan de orde van de dag en wordt het geregisseerd door autocraten. Noem ze overigens geen leiders want ze leiden niets of niemand, ze onderdrukken enkel. Vooral het vrije woord. De vrije geesten. Deze autocraten hebben enkel geweld en leugens als wapens ter beschikking, omdat ze geen ander weerwoord hebben. De onderdrukking van waarheid en feiten met geweld is overigens een enorm zwaktebod. Dat geldt ook voor het gebruik van geweld door criminelen om bestrijders van misdaad en onrecht te intimideren of kortweg het zwijgen op te leggen. We kennen de decennialange strijd in Italië tegen de georganiseerde misdaad waar rechters en journalisten het moesten (en nog altijd moeten) ontgelden en soms met de dood moesten bekopen. De bevolking kwam er geregeld tegen in opstand, met demonstraties als steun voor de misdaadbestrijders.
In Nederland zijn dergelijke gewelddadige uitingen jegens waarheidsverkondigers en misdaadbestrijders ongekend, maar we weten dat de georganiseerde misdaad een groeiend probleem is. Het is misdaad van eigen bodem en misdaad afkomstig uit het buitenland en bijna altijd gaat het om drugs en veel, heel veel geld. We weten dat tal van getuigen tegen de misdaad in geheime beschermingsprogramma’s zitten, beschermd en vergezeld worden door speciale politie-eenheden en soms een andere naam en woonplaats krijgen.
Het vrije woord is een kwetsbaar gegeven. Sommigen menen dat ‘vrij’ betekent alles over iedereen te kunnen zeggen, rond uit onzin te kunnen verkondigen en daarin over de schreef gaan of ongebreideld anderen en bevolkingsgroepen beledigen en zelfs de democratische rechtstaat als ondemocratische bestempelen als ze over hun uitspraken ter verantwoording worden geroepen en worden aangeklaagd en, soms, veroordeeld voor bepaalde uitingen. Niet beseffend hoe afwezig die vrijheid zou zijn in een autocratische staat. Denk aan Rusland, China, de Filippijnen en Saoedi-Arabië of Iran. En ook aan Hongarije en Turkije, landen met nauwe connecties met de EU.
De aanslag op Peter R. de Vries is, zoals gezegd, een reminder. Democratie, vrijheid van spreken en daarmee persvrijheid is niet vanzelfsprekend en de bescherming ervan een must. Zonder feiten en de weergave en controle op die feiten vervallen landen in locaties van willekeur. Mensen zijn geen eigenstand denkende en functionerende burgers meer maar klapvee, mensen zonder een eigen stem, zonder de mogelijkheid tot een volledige ontwikkeling van de eigen persoonlijkheid, mensen die functioneren binnen de strikte orde van de autocratie waaraan alles worden afgemeten. Het zijn oorden waarin zogenaamd iedereen gelijk is maar, nader beschouwd, de een beduidend meer gelijk dan de ander.